Το τελευταίο μυθιστόρημα του Ανδρέα Καρκαβίτσα είναι «Ο Αρχαιολόγος», το οποίο γράφτηκε το 1904 και εκφράζει τις απόψεις του συγγραφέα για την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα. Η επεξεργασία του λόγου του είναι βασικό χαρακτηριστικό του έργου του και γι' αυτό χαρακτηρίζεται ως ο «κατ' εξοχήν στυλίστας» της δημοτικής γλώσσας. Στα μέσα του 19ου αιώνα δύο τάσεις κυριαρχούσαν στο νεαρό ακόμα ελληνικό βασίλειο: η πρώτη υποστήριζε ότι έπρεπε να στηριχτούμε στο ένδοξο παρελθόν με την ελπίδα ότι οι ξένοι θα πρόσφεραν τα πάντα στη χώρα μας θαμπωμένοι από την αρχαία δόξα, ενώ η δεύτερη πίστευε ότι έπρεπε πρώτα να πατήσουμε γερά στα πόδια μας, να γίνουμε κράτος και στη συνέχεια να προβάλουμε τα επιτεύγματα των θεϊκών προγόνων μας, ώστε να πετύχουμε την παγκόσμια αναγνώριση. Τις αντίθετες αυτές απόψεις εκφράζουν οι δυο κεντρικοί ήρωες, τα αδέλφια Αριστόδημος και Δημητράκης, που βρίσκονται σε συνεχή αντιδικία μεταξύ τους.